DE TWEEDE WERELDOORLOG IN BELGIË

Algemene situering

Centraal in deze paper staat de hiernaast afgebeelde spotprent.

Op 25 mei 1941 verscheen deze spotprent in het clandestiene blad ‘Sous la botte’. Het toont op een symbolische wijze de collaboratie van sommige groepen of politieke partijen zoals REX en het VNV met Nazi-Duitsland.

Het blad staat dan ook vol met subtiele spotprenten omtrent de collaboratie en de Duitse bezetter.

In deze academische paper wordt de afgebeelde spotprent geanalyseerd door elk detail te ontleden. Maar ook het medium waarin deze spotprent verscheen is belangrijk om de intenties van het blad te doorgronden, een belangrijk onderdeel in dit onderzoek.

Sous la Botte

Als bezetter wil Duitsland geen afwijkende gedachten in de pers verkondigd horen, met alsgevolg een censuur voor de pers. Dit kreeg een tegenreactie in de vorm van de clandestiene pers, deze geeft veel kritiek op de legale pers. In zowel Frankrijk, Nederland als België ontstonden er een clandestiene kranten, meestal gelinkt aan een stroming, specifieke groep of partij, zonder leden van andere groepen te discrimineren. Een clandestiene pers heeft ook een sektarisch karakter, volledig autonoom en onafhankelijk. Er was wel contact met andere clandestiene kranten, maar samenwerking was niet opportuun, want centralisering van hun organisaties zorgde voor een groter gevaar op het bestaan van de krant als vorm van verzet. Clandestiene pers bestond al tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze had toen vooral een informerende rol. Deze rol werd echter in de Tweede Wereldoorlog overgenomen door de radio. De clandestiene pers krijgt zo een meer duidende functie. De clandestiene pers is een uitgebreide bron.

Maar aan iedere bron zijn er wel enkele beperkingen verbonden. Een probleem bij de clandestiene pers is dat de penetratiegraad bij de bevolking zeer beperkt was. De clandestiene bladen circuleerden hoofdzakelijk in de verzetsmilieus. De brede Belgische bevolking leerde de clandestiene pers vooral kennen via voorgelezen artikelen op BBC. Binnen het verzet was het echter een cruciaal communicatie- en rekruteringsmiddel. Er ontstond een dialoog tussen de verschillende verzetsbewegingen en er was contact met de regering in Londen.

Ontleding spotprent

Om volledig te begrijpen wat men bedoelde met de spotprent, moet elk detail apart bestudeerd worden. De prent verwijst duidelijk naar de collaboratie van sommige Belgische groepen tijdens Wereldoorlog II. Een paar belangrijke zaken verdienen extra aandacht. Vlaanderen met het VNV en Wallonië met Rex kijken reikhalzend naar Hitler om het land te splitsen. Collaboratie met de bezetter is dan ook het hoofdthema van deze spotprent. Hoewel Hitler grotere zorgen had was zowel hij als zijn rechterhand Himmler geïnteresseerd in de Vlaamse Germanen en later ook in de geconstrueerde Waalse Germanen van de overige fanatieke rexisten. De aanleiding van het blad en dus ook deze spotprent was zoals eerder vermeld Wereldoorlog II en de dubieuze rol die sommige Belgen speelden, collaboreren met de Duitse bezetter.

Er is wel enige incorrectheid te vinden in deze prent, onder andere de manier hoe de drie personages afgebeeld worden als evenwaardige individuen. In realiteit waren het Rex en het VNV die aan Hitler om erkenning vroegen. Hitler had niet alleen België onder controle, maar een enorm deel van het Europese continent. De Nazileider had grotere problemen aan zijn hoofd en liet de Belgische zaak grotendeels regelen door andere pionnen binnen het naziregime. Er was toen al een grote onvrede over de samenwerking van sommige sympathisanten met Nazi-Duitsland, wat voor de meerderheid van de bevolking nog altijd de vijand was. Ook na de oorlog konden de collaborateurs op weinig begrip rekenen en velen ontvluchtten België om vervolgingen te ontlopen. Ook tegenwoordig wordt de collaboratie door de grote meerderheid als een zwarte vlek op de Belgische geschiedenis gezien, maar er kan over gepraat worden. Er zijn tal van interessante boeken en reportages die dit behandelen. Ook al worden de acties niet goed gepraat, er is wel interesse om de achterliggende motieven van de collaborateurs te begrijpen. De afbeelding had als doel de spot te drijven met het VNV en Rex omwille van hun samenwerking met Hitler en ook hun enorme afhankelijkheid ten opzichte van de Führer wanneer het over macht ging. In de Historische situering gaan we wat dieper in op vier belangrijke zaken die hoofdzakelijk de oorzaak zijn van deze spotprent, namelijk: België bezet, het VNV, REX en Adolf Hitler.

Besluit

Om in deze paper zo juist mogelijk de intentie van deze spotprent te begrijpen, deden we uitgebreid research naar het blad waarin het verscheen. De hoofdrolspelers die deze spotprent vorm geven zijn hadden elk hun eigen motieven. De collaboratie is dan ook een uiterst complexe zaak om te begrijpen. Het is een dubieus spel om machtswinning. Al snel bleek dat de macht van het VNV en Rex maar schijn was ten op zichte van de Duitse bezetter. Ook al kan de collaboratie nooit goed gepraat worden, het is belangrijk om te begrijpen waarom bijvoorbeeld vele jonge Belgen vrijwillig voor de Duitsers aan het Oostfront vochten. Een uitstekende roman die dit tot in detail beschrijft is: ‘Allemaal willen we de hemel’ van Els Beerten.

‘Waarop wacht je om het te verdelen … Adolf, wij zijn bang dat het zal schreeuwen … !

Deze zin toont ook aan dat Hitler de touwtjes strak in handen had in België. Zowel het VNV en Rex droomden er van om deel te worden van een groter rijk. Ze waren alleen maar poppetjes in Hitler zijn groot spel. Om deze zin te kunnen begrijpen, worden er in het volgende stuk twee concepten op toegepast om deze gebeurtenis toch in zijn context te kunnen plaatsen.